Ang banghay o outline ay tumutukoy sa maayos at malinaw na pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa isang kwento o paksa. Sa banghay, ang mga pasalaysay na pangyayari ay nakalahad ng maayos, tulad ng kung ano ang mga kaganapan at ang kahulugan ng mga ito sa paksa. Ang banghay ay nagiging gabay sa pag-unlad ng kwento, mula simula, gitna, hanggang wakas, na nagbibigay-daan sa maayos na pag-unawa ng mambabasa sa kwento.
Maaari rin itong matawag na balangkas, na isa sa mga pangunahing kasangkapan sa pagsusulat ng mga kwento at sanaysay. Ang paggamit ng balangkas ay nagiging daan upang mas maipaliwanag ang tema at mensahe ng kwento sa mas malinaw at organisadong pamamaraan.
Mayroong tatlong bahagi ang isang banghay:
- Simula – Dito nakasaad at makikita ang kilos, paglinang sa tauhan, at maging ang hadlang at suliranin na kailangan nilang harapin. Ito ay nagtatakda ng tono at tema ng kwento.
- Gitna – Tinatalakay dito ang masidhing pangyayari na kakaharapin ng tauhan na kailangan nitong pagtagumpayan. Ang bahaging ito ay madalas puno ng tensyon at emosyon.
- Wakas – Ito ang pinakahuling bahagi ng banghay at nakasaad dito ang magiging resulta ng mga pangyayari. Nagbibigay ito ng resolusyon at pagsasara sa kwento.
Anu-ano ang mga elemento ng banghay?
Para maipakita ang mga elemento ng banghay, gagamitin namin ang Alamat ng Ampalaya bilang halimbawa. Ang kwento ng Alamat ng Ampalaya ay isang mahusay na halimbawa ng paggamit ng banghay sa mga pasalaysay na gawaing pampanitikan.
Panimulang Pangyayari
Dito pinapakilala ang mga tauhan at tagpuan ng isang kwento. Mahalaga ang bahaging ito upang magbigay ng konteksto sa mga susunod na pangyayari.
“Noong araw, sa bayan ng Sariwa naninirahan ang lahat ng uri ng gulay na may kanya-kanyang kagandahang taglay. Si Kalabasa na may kakaibang tamis, si Kamatis na may asim at malasutlang kutis, si Luya na may anghang, si Labanos na sobra ang kaputian, si Talong na may lilang balat, luntiang pisngi ni Mustasa, si Singkamas na may kakaibang lutong na taglay, si Sibuyas na may manipis na balat, at si Patola na may gaspang na kaakit-akit.” |
Pataas na Aksyon
Dito pinapakita ang pagtindi o pagtaas ng kilos o galaw ng mga tauhan na maaaring humantong sa sukdulan. Nahahati ito sa dalawang bahagi, ang saglit na kasiglahan at tunggalian, kung saan mayroong suliranin na lulutasin ng tauhan. Ang kaalamang ito ay mahalaga upang masubaybayan ang pag-unlad ng kwento.
| “Subalit may isang gulay na umusbong na kakaiba ang anyo, siya si Ampalaya na may maputlang maputlang kulay, at ang kanyang lasang taglay ay di maipaliwanag. Araw-araw, walang ginawa si Ampalaya kundi ikumpara ang kanyang itsura at lasa sa kapwa niya gulay, at dahil dito ay nagbalak siya ng masama sa kapwa niyang mga gulay.” |
Kasukdulan
Ipinapakita sa bahaging ito ang mataas na bahagi ng kapanabikan na maaaring dulot ng damdamin o pangyayaring maaksyon sa buhay ng tauhan. Ito ang punto kung saan nagiging pinakamahirap ang sitwasyon para sa tauhan, at kadalasang nagiging punto ng pagbabago.
| “Nang sumapit ang gabi kinuha ni Ampalaya ang lahat ng magagandang katangian ng mga gulay at kanyang isinuot. Tuwang-tuwa si Ampalaya dahil ang dating gulay na hindi pinapansin ngayon ay pinagkakaguluhan. Ngunit walang lihim na hindi nabubunyag; nagtipon-tipon ang mga gulay na kanyang ninakawan.” |
Pababang Aksyon
Sa bahaging ito makikita ang paunti-unting paglilinaw ng mga pangyayari. Ito ang hudyat nang pagbaba ng aksyon na nagbibigay-daan sa nalalapit na pagtatapos ng kwento. Ang pababang aksyon ay bahagi ng resolusyon ng kwento kung saan unti-unti nang nalulutas ang mga suliranin.
| “Napagkasunduan nilang sundan ang gulay na may gandang kakaiba, at laking gulat nila ng makita nilang hinuhubad nito isa-isa ang mga katangian na kanilang taglay, nanlaki ang kanilang mga mata ng tumambad sa kanila si Ampalaya. Nagalit ang mga gulay at kanilang iniharap si Ampalaya sa diwata ng lupain, isinumbong nila ang ginawang pagnanakaw ni Ampalaya. Dahil dito, nagalit ang diwata at lahat ng magagandang katangian na kinuha sa mga kapwa niya gulay.” |
Wakas at Katapusan
Nakalahad dito ang kahihinatnan ng mga tauhan batay sa mga pangyayaring naganap. Ang wakas ay nagbibigay ng pangwakas na kaganapan sa kwento, na isinasara ang lahat ng mga loose ends at nagbibigay ng huling mensahe o aral.
| “Laking tuwa ni Ampalaya dahil inisip niya na iyon lamang pala ang kabayaran sa ginawa niyang kasalanan. Ngunit makalipas ang ilang sandali ay nag iba ang kanyang anyo. Ang balat niya ay kumulubot dahil ang kinis at gaspang na taglay ni upo at kamatis ay nag-away sa loob ng kanyang katawan maging ang mga ibat-ibang lasa ng gulay ay naghatid ng di magandang panlasa sa kanya at pait ang idinulot nito, at ang kanyang kulay ay naging madilim.” |
